اثر ریزوسفری بر قابلیت استفاده، جزء بندی و سینتیک آزادسازی روی و مس در خاک های تیمارشده با لجن فاضلاب شهری

ریزوسفر ناحیه ای کوچک با خصوصیات شیمیایی و بیولوژیکی متفاوت از توده خاک است. این ویژگی های متفاوت، بر قابلیت استفاده، جزء بندی و سینتیک آزادشدن عناصر موثر هستند. این تحقیق با هدف مقایسه قابلیت استفاده (7 روش عصاره گیری شیمیایی)، جزء بندی و ویژگی های آزادشدن روی و مس در خاک های ریزوسفر و توده 10 خاک آهکی تیمارشده با لجن فاضلاب (1? وزنی/ وزنی) و تیمارنشده انجام شد. نمونه های خاک در دمای 1±25 درجه سانتی گراد و رطوبت مزرعه طی 30 روز خوابانده شدند. پس از پایان دوره انکوباسیون، در دو آزمایش جداگانه، گندم و لوبیا در ریزوباکس کشت شدند. هشت هفته پس از جوانه زدن، گیاهان برداشت، ریزوباکس ها باز و خاک های توده و ریزوسفر جدا شدند. برخی خصوصیات بیولوژیکی، ph، قابلیت استفاده و جزء بندی در نمونه های خاک تعیین گردیدند. همچنین، سینتیک آزادشدن روی و مس با استفاده از dtpa-tea و اسید سیتریک 01/0 مولار پس از 504 ساعت تعیین شد. نتایج نشان داد که کاهش در ph و افزایش کربن آلی کل، کربن آلی محلول و کربن بیوماس میکروبی در ریزوسفر گندم و لوبیا نسبت به خاک توده قابل ملاحظه بود. در ریزوسفر گندم، روی و مس عصاره گیری شده با استفاده از عصاره گیرهای شیمیایی (به جز کلرید کلسیم 01/0 مولار برای روی) در مقایسه با خاک توده در خاک های تیمارشده و تیمارنشده، به ترتیب افزایش و کاهش معنی دار (05/0p<) یافتند. در ریزوسفر لوبیا، روی و مس عصاره گیری شده با استفاده از عصاره گیرهای شیمیایی (به جز مهلیچ 1 برای روی) به طور معنی دار (05/0p<) نسبت به خاک های توده در خاک های تیمارشده و تیمارنشده کاهش یافتند. نتایج نشان داد که در خاک های ریزوسفر، ضرایب همبستگی بین روی و مس عصاره گیری شده با استفاده از عصاره گیرهای شیمیایی و شاخص های گندم و لوبیا بیشتر از خاک های توده بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که در خاک های ریزوسفر گندم خاک های تیمارشده و تیمارنشده، اجزاء روی و مس (به جز روی پیوندشده با کربنات ها) به صورت معنی دار (05/0p<) با خاک های توده متفاوت بودند. روی تبادلی، روی پیوندشده با ماده آلی در ریزوسفر کاهش، درحالی که روی پیوندشده با اکسیدهای آهن و منگنز و روی باقیمانده افزایش یافت. مس تبادلی، مس پیوندشده با کربنات ها و مس پیوندشده با اکسیدهای آهن و منگنز کاهش، درحالی که مس پیوندشده با ماده آلی و مس باقیمانده افزایش نشان دادند. مقایسه میانگین ها نشان داد که در ریزوسفر لوبیا خاک های تیمارشده و تیمارنشده، اجزاء روی و مس به صورت معنی دار (05/0p<) با خاک های توده متفاوت بود. اجزاء روی کاهش، امّا مس تبادلی، مس پیوندشده با کربنات ها، مس پیوندشده با اکسیدهای آهن و منگنز و مس باقیمانده کاهش و مس پیوندشده با ماده آلی افزایش یافت. در خاک های ریزوسفر گندم، روی آزادشده با استفاده از dtpa-tea و اسید سیتریک 01/0 مولار پس از 504 ساعت به صورت معنی دار (05/0p<) بیشتر از خاک های توده بود. همچنین، در خاک های ریزوسفر گندم، مس آزادشده با استفاده از dtpa-tea و اسیدسیتریک پس از 504 ساعت به ترتیب کاهش و افزایش معنی دار (05/0p<) نسبت به خاک های توده داشتند. در ریزوسفر لوبیا، روی و مس آزادشده با استفاده از dtpa-tea و اسید سیتریک 01/0 مولار پس از 504 ساعت به صورت معنی داری (05/0p<) کمتر از خاک های توده بودند. نتایج این تحقیق نشان داد که ترشحات ریشه گیاهان توانایی تغییر ویژگی های خاک ریزوسفر از جمله جزء بندی، قابلیت استفاده و سینتیک آزادشدن روی و مس را دادند.